Democratie onder druk door grote belangen rond A4

VLAARDINGEN/SCHIEDAM - De komende weken worden spannend, voor John Witjes. Alhoewel hij dat zelf direct relativeert. De voorzitter van stichting De Batavier verwacht beslissende uitspraken over de voortgang van het A4-project, maar rekent erop dat zaken worden kleingemaakt en met grote woorden vol mooie intenties worden bedekt.

Het economisch belang is domweg te groot. ,,Het bedrijfsleven moppert nu al dat uitstel van de opening drie miljoen euro kost, op jaarbasis’’, aldus Witjes. ,,Terwijl er nu ook nog geen (vracht)wagen over de weg rijdt. Zo gaat dat.’’

Aanstaande dinsdag zullen B&W van buurgemeente Schiedam besluiten over de vergunning voor de openstelling van de tunnel. ,,De conclusie zal zijn dat het goed zit met de veiligheid; met dank voor uw zorgen, zoiets zal het wel worden’’, aldus Witjes.

Zorgen heeft hij zich jarenlang gemaakt, samen met 'een groep mensen' uit de regio, verenigd in stichting De Batavier. Zijn betrokkenheid stamt uit het verzet tegen de aanleg van de A4; toen de komst van de weg een voldongen feit werd, legden deze Schiedammers, Vlaardingers en Delftenaren zich toe op het nauwgezet controleren van de plannen en werkwijzen. Zo publiceerde De Batavier in 2013 een notitie waarin de stichting zaken aankaartte die mis waren gelopen bij de controle op de bouwvergunning van de landtunnel.

Een van de dingen waar Witjes, in het dagelijks leven bedrijfsarts, zich druk om maakt is de constructieve veiligheid van de weg, met name de tunnel. ,,Je merkt aan alles dat de controle daarop onder druk staat.’’ Zo is er de al bijna beroemde 'knik in de wand' die nu voor moeilijkheden zorgt, maar waar De Batavier al in 2013 voor waarschuwde.

De knik betreft letterlijk de kromming in de wand, pal onder wat je in de tunnel als het plafond ziet. Ingenieur Ad de Kanter signaleerde in 2013 dat 'de belastingen en belastingscombinaties voor de berekening van de tunnel (moten), alsmede de wijze waarop de knik gewapend is, ernstig afbreuk doen aan de constructieve veiligheid van de landtunnel'.

Eerder dit jaar bleek dat er inderdaad problemen waren met de knik. Er werd een scheur over zo'n zestig meter aangetroffen, precies rond de knik. ,,Nu moet niemand denken dat de tunnel direct op instorten staat - en de scheur is gerepareerd - maar het hoort natuurlijk niet. De scheur is 0,6 millimeter dik. Amper te zien dus met het blote oog. Maar als je als weldenkende partijen, betrokken bij de bouw van de weg, opdrachtgever en -nemer, afspreekt dat een scheurtje slechts is toegestaan tot 0,2 millimeter, ja, dan is er iets mis, want zo'n afspraak maak je niet voor niets.’’

Het is maar een voorbeeld, een belangrijk voorbeeld, maar een uiting van hoe er gewerkt wordt, aldus Witjes. De belofte van toenmalige wethouder Arie Wijten in 2013 dat de tunnel honderd procent veilig zou zijn voor honderd jaar, daar gelooft de Batavier-voorzitter niet meer in. ,,Het is niet voor niets dat de burgemeester dat in de laatste raadsvergadering niet heeft herhaald.’’

En dat zit Witjes dan toch wel dwars: de manier waarop besluitvorming tot stand komt. In zijn ogen maakte de burgemeester het in de raad op 24 november onnodig gecompliceerd. Dusdanig dat vragensteller Jeroen Ooijevaar eigenlijk geen antwoord op zijn vraag kreeg. Lamers vertelde dat voor het verlenen van de Openstellingsvergunning voor de tunnel getoetst zal worden op de fysieke veiligheid. Dus of procedures bij calamiteiten op orde zijn, apparatuur aanwezig, hulpverleners getraind. Het is dus de gemeente die bepaalt of de Keteltunnel opengaat, aldus Lamers. Voor wat betreft de constructie hoeft 'het college' voor het verstrekken van de Openstellingsvergunning slechts te toetsen 'dat de gereedmelding op grond van de Wabo heeft plaatsgevonden'. De Wabo is de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht. Over de constructieve veiligheid was in 2013 uitgebreid gediscussieerd en 'daar ga ik nu niet op in', aldus de burgemeester.

De Batavier diende een zienswijze in, in de procedure voorafgaand aan het verstrekken van de Openstellingsvergunning. Handelend over de constructieve veiligheid. Hoe dit te combineren valt met de woorden van Lamers dat slechts op fysieke veiligheid zal worden getoetst, zal van de week duidelijk worden.

Witjes is er voor iemand die al jaren ziel en zaligheid legt in het kritisch volgen van de gang van zaken, opvallend laconiek onder: ,,Wij zijn er slechts om problemen aan te geven, niet om ze op te lossen.’’ Volgens Witjes zal De Batavier ook niet in beroep gaan naar aanleiding van de reactie van de gemeente.

Wel hard stellen Witjes en De Batavier zich op voor wat betreft de kap van vierduizend bomen bij de aanleg van de A4. Daarvoor is men naar de rechter gegaan. ,,Daar zijn we heel principieel in.’’ Grote vraag is of een afspraak voor de vervanging van de vierduizend volwassen bomen, gestand wordt gedaan als daar vierduizend kleine plantjes voor worden teruggezet.

Het andere grote item rond de A4 is het wegpompen van het overtollige kwelwater. Grondwater uit de polders in Midden-Delfland en Schiedam lekt veel meer weg in de badkuip die de verdiept aangelegde weg, het deel van de zeven nieuwe kilometers A4 buiten de Ketheltunnel, is.

Witjes weet waarom. ,,In de jaren 70, toen de eerste plannen voor rijksweg 19 zijn uitgewerkt, zijn er zandpalen in de grond gegaan.” Die vele palen hebben de structuur van het landschap onder de grond overhoop gegooid. Ondoordringbare kleilagen van duizend jaren oud zijn doorstoken - en het water kan er ondanks reparaties via het zand nu wel doorheen. Ook is de innovatieve constructie met diepwanden naast en onder de weg, niet waterdicht gebleken.’’

Dusdanig dat dagelijks anderhalf miljoen liter water de bak in sijpelt, aldus Witjes. Dat was zelfs nog zo'n miljoen liter per dag meer, maar noodmaatregelen aan de betonnen wanden van de tunnel hebben dat enorme volume wat teruggebracht. Het probleem is volgens hem het grootst juist in het Schiedamse stuk A4, tussen tunnel en ecopassage. Rijkswaterstaat kreeg een ontheffing voor het wegpompen van het water. Voor 400 kuub. Dat zou voelde zijn, dacht men. “Eens maar nooit meer’’, zei het Hoogheemraadschap er nog bij.

Al dat pompen is ongewenst.Het brakke water wordt weggepompt naar zee, via de Nieuwe Waterweg. Dat is niet duurzaam. Dan dreigen ook Groningse toestanden omdat het land in de polders - inclusief oude boerderijen - gaat zakken.

Eenvoudige oplossingen zijn er niet. ,,De beste oplossing is de weg opnieuw aanleggen.’’ Witjes begrijpt dat dit volslagen onhaalbaar is, want dat zou tweehonderd miljoen euro kosten. Maar toch: wie een grote broek aantrekt en kiest voor een alternatieve bouwwijze, zoals Rijkswaterstaat, moet ook op de blaren zitten. ,,Er is gekozen voor een in Nederland onbewezen techniek.’’

Ook hier staat de democratische controle onder druk, ervaart Witjes. Het is dat de gemeente Midden-Delfland het probleem aan bleef kaarten en extern advies bleef inwinnen als Rijkswaterstaat met een vergoelijkend rapport kwam. De Batavier-voorzitter heeft er respect voor. Maar nu is er een voldongen feit gecreëerd waar we als maatschappij maar mee verder moeten. Het Hoogheemraadschap Delfland vergadert op 15 december en moet dan besluiten of het de vraag van Rijkswaterstaat om de vergunning te verruimen honoreert. Een onmogelijke keus natuurlijk. Alhoewel? Wat is 200 miljoen euro op de eeuwigheid? ,,Een duurzame oplossing is ons wel twee jaar uitstel waard’’, aldus Witjes.